Tam quan chùa Trông có kiến trúc độc đáo và quy mô lớn nhất tỉnh Hải Dương (cao 19m, dài 27,5m, rộng 3,5m). Công trình được cấu tạo gồm 2 cổng lớn: Cổng Đông và Cổng Tây, nối giữa 2 cổng là một tắc môn hoành tráng hiếm thấy. Kết cấu cổng Tam quan gồm 4 tầng "Chồng diêm, cổ các", tầng một có 3 cửa vòm cuốn, tầng 2 có 5 cửa vòm cuốn, tầng 3 có 3 ô trang trí gắn đại tự: "Bắc địa đồng" (Kho đồng đất Bắc), tầng bốn có 3 ô trang trí hoạ tiêu "Tứ linh" (long - ly - quy - phượng cách điệu), trên nóc được đắp nổi hình tượng "Lưỡng long chầu nguyệt". Xen giữa kết chính, các nghệ nhân xưa còn khéo léo bố trí thêm 8 trụ lồng, đèn xung quanh tầng 2 và 4 con nghê chầu tại tầng 3 để tạo hiện sự thiêng liêng của công trình. Hai cổng tam quan được tạo dáng kiến trúc nghệ thuật tương đồng nhau, chỉ khác là cổng Đông (bên phải từ ngoài vào) được gắn đại tự "Nam Thiên động" (Động của trời Nam). Tắc môn lớn nối liền Cổng Đông và Cổng Tây được trang trí "Long cuốn thuỷ" ở chính giữa, đối xứng hai bên là hoạ tiết chữ "Thọ" cách điệu trong bố cục hình tròn, điêu khắc thủng. Trên đỉnh Tắc môn được đắp nổi "Lưỡng long chầu nguyệt" cân đối, đẹp mắt.
* Về phần lễ: Ngày 23/4 (15/3 Âm lịch), từ 8h - 12h diễn ra nghi lễ viếng nghĩa trang liệt sĩ, thỉnh kinh rước nước, bao sái tắm tượng. Từ 7h - 9h ngày 24/4 (16/3 Âm lịch) rước Thành Hoàng làng ra chùa. Ngày 27/4 (19/3 Âm lịch), từ 19h - 21h tổ chức dâng đăng, lục cúng. Từ 6h - 11h30’ ngày 28/4 (20/3 Âm lịch) diễn ra Khai mạc lễ hội, tổ chức Lễ rước xuất Đông nhập Tây.
Ngày 3/5 (25/3 Âm lịch), từ 19h - 21h diễn ra kể kệ Đức Thánh. Từ 11h - 12h ngày 4/5 (26/3 âm lịch) diễn ra Lễ dâng hương, tiễn đức thánh về trời tại khu vực Thánh hóa; từ 19h có khóa lễ “Mông sơn thí thực”. Từ 19h ngày 7/5 (29/3 Âm lịch) có thả thuyền hoa đăng. Ngày 8/5 (1/4 Âm lịch), từ 19 diễn ra rước Thành Hoàng làng hồi Đình.
* Về phần hội: Ngày 29/4 (21/3 Âm lịch) từ 19h30’ diễn ra chương trình văn nghệ. Từ 7h30’ ngày 30/4 (22/3 Âm lịch) có bịt mắt bắt vịt. Ngày 30/4 (22/3 Âm lịch), từ 8h30’ tổ chức bắt chạch trong chum; từ 13h30’ diễn ra kéo co Hội phụ nữ; từ 14h30’ diễn ra kéo co Hội Cựu chiến binh.
Ngày 01/5 (23/3 Âm lịch), từ 7h30’ diễn ra thi đấu cờ tướng. Từ 14h30’ ngày 28/4 (20/3 Âm lịch) tổ chức giao hữu bóng đá.
Chùa Trông được khôi phục năm 1984 với kiến trúc kiểu chữ "Đinh" ( J ) gồm 5 gian Tiền đường và 2 gian Thượng điện xây bít đốc, bổ trụ. Kết cấu khung vì kiểu "Giá chiêng" truyền thống, riêng Thượng điện làm theo kiểu "Kèo cầu, cánh ác" kết cấu mái nhà kiểu "Thượng tam, hạ tứ".
Chùa Trông (tên tự là Hưng Long điện, Hưng Long tự) là di tích lịch sử và danh thắng tọa lạc tại xã Hưng Long, huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. Nằm trong khuôn viên di tích còn có đền Trông, đền là nơi thờ Minh Không Thiền sư Nguyễn Chí Thành, một cao tăng thời Lý (1010 - 1225). Minh Không Thiền sư Nguyễn Chí Thành (còn gọi là Thiền sư Nguyễn Minh Không) quê làng Đàm Xá, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình, sinh năm Bính Ngọ niên hiệu Long Chương Thiên tự đời vua Lý Thánh Tôn (1066). Thiền sư tu tại chùa Quốc Thanh, lấy hiệu là Minh Không, theo học Từ Đạo Hạnh hơn 40 năm và được truyền tâm ấn cho. Sau khi Từ Đạo Hạnh "hoá kiếp, đầu thai", Minh Không trở về chùa cũ tu hành.
Đền thờ Thiền sư Nguyễn Minh Không gồm: 5 gian Tiền tế đươc làm bằng chất liệu gỗ, xây bít đốc bổ trụ, kết cấu khung vì kiểu kèo cầu được khôi phục năm 1989. Trang trí điêu khắc nghệ thuật tập trung thể hiện tại bờ nóc với bức cuốn thư "Hưng Long điện" có đôi phượng múa chầu; hai đầu kìm gắn lạc long, phía trước có hai trụ lồng đèn được tạo dáng cân đối, đẹp mắt. Sau nhà Tiền tế là 5 gian Trung từ cách nhau một khoảng sân lọng nhỏ. Kết cấu khung vì kiểu "Giá chiêng", lòng mái mở "Thượng tứ, hạ ngũ", xây bít đốc, bổ trụ, hồi văn. Nối liền Trung từ là Hậu cung - công trình thờ tự chính 3 gian được khôi phục năm 1978. Kết cấu kiến trúc theo kiểu: "Giá chiêng xen chồng rường".
Chùa Trông là nơi thờ Phật và 3 vị Thiền sư là Dương Không Lộ, Đạt Man, Đạo Hạnh cũng là những cao tăng thời Lý. Dương Không Lộ có quê mẹ tại xã Hán Triền, sau đổi là thôn Hán Lý, phủ Ninh Giang. Tục truyền, Thiền sư Dương Không Lộ kết bạn với hai vị Thiền sư Đạt Man và Đạo Hạnh. Vào cuối đời Thiền sư Dương Không Lộ về quê mẹ và dựng chùa tại đây. Sau khi qua đời, dân xã đã tô ba pho tượng để thờ. Do kính trọng và thương nhớ các Thiền sư, Nhân dân địa phương thường ra chùa ngóng trông nên thường gọi là "chùa Trông".
Điều đặc biệt, chùa Trông là di tích thờ 4 vị cao tăng thời Lý không chỉ có công phát triển phật giáo mà còn có tài chữa bệnh hiểm nghèo cho 2 đời vua nên được triều đình phong tặng "Quốc sư", ban "Quốc tính" và được nhân dân suy tôn là "Thánh".
Tòa Giải vũ 7 gian nằm phía bên trái sân đền đang gấp rút hoàn thành để phục vụ lễ hội.
Chùa Trông là một trong những trung tâm Phật giáo thời Lý - Trần (thế kỷ thứ 12 - 14) của xứ Đông, gắn liền với tín ngưỡng thờ người có công với nước, lễ hội truyền thống chùa Trông đã được hình thành từ rất sớm và phát triển mạnh mẽ trong thời Hậu Lê (thế kỷ thứ 17 - 18) và thời Nguyễn (thế kỷ thứ 19), có sức hấp dẫn du khách các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ như Hải Dương, Hưng Yên, Thái Bình, Hải Phòng...
Khu Đức Thánh hóa nằm ở phía sau chùa Trông.
Chùa Trông với kiến trúc “tiền Phật hậu Thánh” được Bộ Văn hóa Thông tin, nay là Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia năm 2002.
BG