Tới dự có đại biểu Học viện Y dược cổ truyền Việt Nam: PGS TS Phạm Quốc Bình, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng Học viện; PGS TS Nguyễn Quốc Huy, Giám đốc Học viện. Ths BS Nguyễn Đình Thục, Phó Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam; GS TS Trương Việt Bình, Chủ tịch Hội Nam y Việt Nam; lãnh đạo Sở Y tế, Sở VHTTDL, Hội Đông y tỉnh Hải Dương, Hội Đông y tỉnh Hưng Yên...; Ngô Quang Giáp, TUV, Bí thư Huyện ủy; Đoàn Đình Tuyến, Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy, Chủ tịch HĐND huyện; Trần Văn Quyết, Phó Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện, các đồng chí trong BTV Huyện ủy, lãnh đạo các phòng, ban, đơn vị của huyện; Hội Đông y các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh cùng đông đảo Nhân dân và du khách thập phương.

Văn nghệ chào mừng.

Tuệ Tĩnh tên thật là Nguyễn Bá Tĩnh, xuất thân nghèo khó, cha là Nguyễn Công Vĩ, mẹ là Hoàng Thị Ngọc⁽¹⁾. Ông sinh ra ở làng Nghĩa Phú (làng Xưa), thuộc tổng Văn Thai, huyện Cẩm Giàng, phủ Thượng Hồng, tỉnh Hải Dương (nay là thôn Nghĩa Phú, xã Cẩm Vũ, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương).

Đại biểu và Nhân dân, du khách thập phương dự lễ khai hội.

Ông Nguyễn Văn Công, UVBTV Huyện ủy, Phó Chủ tịch TT UBND huyện, Trưởng BTC lễ hội đọc diễn văn khai hội.

Theo tư liệu khảo sát và truyền ngôn của các cụ cao niên tại địa phương cho biết: Tuệ Tĩnh sinh ra vào triều Trần (1330-1400), lên 6 tuổi cha mẹ đều mất, ông được các nhà sư chùa Hải Triều⁽²⁾ và chùa Giao Thủy ở Sơn Nam (Nam Định)⁽³⁾ nuôi cho ăn học. Ở đây, ông được học văn và học nghề làm thuốc để giúp nhà chùa chữa bệnh cho Nhân dân. Năm 22 tuổi, ông thi hương trúng bảng dưới triều vua Trần Dụ Tông (1341-1369), nhưng không ra làm quan mà ở lại chùa đi tu lấy Pháp hiệu là Tuệ Tĩnh. Những ngày đi tu cũng là những ngày ông chuyên học thuốc, làm thuốc, chữa bệnh cứu người và mở rộng thêm một số cơ sở chữa bệnh ở các chùa lân cận, như chùa Hộ Xá (Nghĩa Xá)⁽⁴⁾. Năm 30 tuổi, ông trở về trụ trì chùa Yên Trang, tổ chức tu bổ lại chùa và một số chùa khác (24 ngôi) ở hạt Sơn Nam và quê hương ông. Từ đây, ông truyền dạy y học cho các tăng ni để mở rộng việc chữa bệnh làm phúc cứu người.

Ông Ngô Quang Giáp, TUV, Bí thư Huyện ủy đánh trống khai hội.

Năm 45 tuổi, ông thi đình, đậu Hoàng Giáp. Năm 55 tuổi (1385), với trí tuệ uyên bác và y thuật xuất chúng, Tuệ Tĩnh được triều đình cử đi sứ nhà Minh (Trung Quốc). Ông đã chữa khỏi bệnh cho vợ vua và được phong là "Ðại y Thiền sư". Thấy ông giỏi y thuật, vua Minh giữ lại không cho về. Dù ở trên đất khách, ông vẫn làm thuốc và viết sách. Năm 1400, ông mất tại Giang Nam, Trung Quốc (nhiều nguồn tài liệu nói không rõ ông mất năm nào). Tương truyền, trên mộ chí, mặt sau bia đá có khắc lời nhắn: "Về sau có ai bên nước nhà sang, nhớ cho hài cốt tôi về với".

Về sự nghiệp: Lĩnh vực Phật học, ông đã giải nghĩa bằng chữ Nôm sách “Thiền tông khóa hư lục” gồm 3 quyển, của vua Trần Thái Tông soạn (theo sách Tuệ Tĩnh toàn tập, NXB Y học).

Lĩnh vực Y học: ông đã soạn các sách “Dược tính chỉ nam” và “Thập tam phương gia giảm” (theo Hải Dương phong vật chí). Nhưng bản nguyên tác của ông nay không còn trọn vẹn, do vào đầu thế kỷ XV, giặc Minh sang xâm chiến nước ta, chúng đã phá hủy nhiều thư tịch lớn trong đó có các tác phẩm của ông. Những tác phẩm hiện còn đến nay do người đời sau biên tập lại với tài liệu thu thập được trong Nhân dân như: Bộ “Nam dược thần hiệu” do Hòa thượng Bản Lai chùa Hồng Phúc (Hòe Nhai, Hàng Than, Hà Nội) biên tập, bổ sung và in lại vào năm 1761 gồm bản thảo dược tính 499 vị và 10 khoa chữa bệnh với 3.932 phương thuốc ứng trị 184 loại bệnh, kèm theo môn thuốc chữa gia súc. Bộ “Nam dược chính bản” do triều Lê Dụ Tông đổi tên thành “Hồng Nghĩa giác tư y thư” và in lại năm 1717, quyển thượng gồm “Nam dược quốc ngữ phú” (220 vị thuốc Nam) và một thiên Y luận về lý luận cơ bản, âm dương ngũ hành, tảng phụ, kinh mạch (thiên này in lại vào năm 1723). “Tam Thập phương gia giảm”, phụ “Bổ âm đơn” và “Dược tính phú” (242 vị), bằng chữ Hán gồm 13 cổ phương đông y và phương bổ âm đơn do tác giả sáng chế cùng phương pháp gia giảm dùng chữa các loại bệnh ngoại cảm, ôn dịch và nội thương tạp bệnh (thư viện Hán Nôm)…

Cung tuyên Văn tế Đại danh y, Thiền sư Tuệ Tĩnh.

Năm 1690, Tiến sĩ Nguyễn Danh Nho đi sứ sang Trung Quốc, tình cờ thấy mộ Tuệ Tĩnh, nhận ra là người cùng làng. Cảm động với lời nhắn gửi thiết tha của vị Danh y, Tiến sĩ Nguyễn Danh Nho đã sao chép bia mộ và tạc khắc bia đá mang về quê Hải Dương. Để tỏ lòng thành kính và biết ơn vị Thánh thuốc Nam, dân làng Nghĩa Phú đã dựng ngôi đền để thờ. Hiện nay, trong đền còn hai câu đối nói nên toàn bộ thiên tài sự nghiệp của Tuệ Tĩnh:

“Khuê đẩu tinh anh đằng Bắc địa

Thánh sư diệu dược chấn Nam bang”.

Dịch nghĩa:

Thi đậu Hoàng giáp tiếng lừng đất Bắc

Chữa bệnh thần diệu tài quán Nam Bang.

Viết thư pháp.

Lễ hội truyền thống đền Xưa diễn ra trong 3 ngày từ 13-15/3/2025 (14-16/2/ÂL), trọng hội ngày 14/3 (15/2 ÂL). Trong thời gian diễn ra lễ hội sẽ có các hoạt động: tế, lễ, giao lưu văn nghệ (CLB hát chèo hát dân ca huyện và các đội văn nghệ xã Cẩm Vũ); thi đấu bóng chuyền da; các trò chơi dân gian: đi cầu kiều, bịt mắt đập niêu, bịt mắt bắt vịt...; các hoạt động tại di tích như: Triển lãm Thư pháp, bắt mạch kê đơn, tư vấn sức khỏe Nhân dân (do CLB thư pháp và Hội Đông y huyện thực hiện).

(1) Theo thần phả đình An Lư, TP Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng.

(2) Chùa Hải Triều sau gọi là chùa Giám (chùa Nghiêm Quang) thuộc xã Định Sơn, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương.

(3) Theo sách Tuệ Tĩnh toàn tập, NXB Y học Hà Nội

(4) Chùa Hộ Xá (Nghĩa Xá) thuộc xã Xuân Ninh, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định